[25-03-2013] WARSZTATY KROSZONKARSKIE W ZSS NR 1

Od wielu, wielu lat jajko jest symbolem nowego życia. Dlatego właśnie na wiosnę obdarowywano się jajkami. Jako odpowiedni na to czas wybrano Poniedziałek Wielkanocny, bo wtedy było wiadomym, że nastąpiło zmartwychwstanie i życie zwyciężyło nad śmiercią.
W bardzo odległych czasach nie przyozdabiano jajek, a jedynie starannie je dobierano, gdyż sam kształt jajka już wiele o nim mówił. Ofiarowywano więc tylko takie jajka, które miały wszelkie oznaki zdrowych jaj, gdyż chodziło właśnie o życie. Nie dawano jaj zdeformowanych, o chropowatej skorupce, czy też o nierównomiernym ubarwieniu skorupki. Nietaktem było też podarowanie jajka o pękniętej skorupce, albo starego.
Jak głosi legenda, w Poniedziałek Wielkanocny rano mężczyźni polewali niewiasty wodą (symbol życia), a one się odwzajemniały, darując im jajko (drugi symbol życia).
Z czasem starano się ten ceremoniał ubogacić. Mężczyźni zaczęli do wody dodawać pachnideł (sok z brzozy, wywar z tataraku i innych kwiatów i ziół), a niewiasty zaczęły barwić jajka na kolorowo. Przy czym każdy kolor miał swoje znaczenie i przeznaczenie:
• Jajka barwione na zielono dawano chłopcom, którzy chodzili jeszcze do szkoły podstawowej i przedszkola;
• Jajka czarne dawano szanowanym osobom, takim jak nauczyciel, ksiądz, hrabia
i starszym mężom lub innym osobistością;
• Jajka barwione na brąz otrzymywali narzeczeni i młodzi małżonkowie;
• Jajka fioletowe otrzymywali starsi kawalerowie;
• Jajka barwione na niebiesko otrzymywali kawalerowie, którzy interesowali się różnymi, wieloma dziewczynami;
• Jajka bawione na żółto dawała dziewczyna chłopcu, którego nie chciała.
Naturalne barwniki można uzyskać z roślin. I tak kolor zielony uzyskuje się z wywaru młodych pędów jęczmienia lub pszenicy. Czarny to wywar z kory dębowej lub z drewna hebanowego. Kolor czerwony uzyskuje się z wywaru takich roślin jak: czarna porzeczka
z wywarem z łusek cebuli, kwiat malwy, mieszanina różnych ziół. Brąz uzyskuje się
z wywaru łusek cebuli i szyszek olchy. Niebieski to wywar z fermentowanego drewna dębowego z opiłkami żelaza.
Techniki zdobienia
Po zabarwieniu jajek na odpowiedni kolor przystępuje się do ich zdobienia. Rozróżnia się dwie zasadnicze grupy zdobnicze: zdobienie metodą rytowniczą (wyskrobywanie) oraz metodę  „pisania woskiem” (technika batikowa) po skorupce jajka niezabarwionego, później zaś farbowanego. Jajko wykonane pierwszą metodą nazywa się kroszonką, zaś zdobione woskiem – pisanką. Trzecia dość powszechna grupa zdobienia jaj to oklejanie. Obecnie konkursy na zdobienie jaj wielkanocnych odbywają się w trzech kategoriach: kroszonki, pisanki i naklejanki.
Najczęściej spotykanym narzędziem służącym do wyskrobywania kroszonek był nóż szewski, lub brzytwa do golenia. Teraz częściej stosuje się np. nożyki do tapet.
Kroszonki
Kroszonki to jajka wykonywane metodą rytowniczą, gdzie na kolorowo ubarwionej skorupce wyskrobuje się ornamenty. W stosowanych wzorach, jakie wykonuje się na jajku, powinny dominować motywy roślinne – kwiaty i liście. Z podstawowych figur używa się także kreski, kropki. Na jajkach można wykonywać ślaczki – okrążające całe jajko wzdłuż, zaś na dwóch powstałych stronach wykonuje się kompozycje, bukiety kwiatowe. Można też na górze i dole jajka wykonać serwetki, a przez jego środek dookoła poprowadzić ślaczek, czy inną kompozycję kwiatową. Tak naprawdę zależy to od inwencji twórczej wykonawcy. Jeśli w czasie barwienia skorupka jajka nie zabarwi się dobrze i pojawią się jakieś plamki lub inne niedociągnięcia, to wtedy staramy się skomponować taki wzór ornamentu, aby zakryć te niedoskonałości barwienia. Przyznać trzeba, że wymaga to wielkiego kunsztu i sprytu. Nie raz na jajkach umieszcza się też napisy, czy wierszyki. W taki sposób ludzie poszukiwali nowej, bogatszej formy wyrażania swoich uczuć. Kiedyś były to zazwyczaj teksty zapewniające
o miłości, ale nie tylko.
Tą techniką w Polsce zdobi jajka około 30 tysięcy osób, a z tego ponad 80% to ludność Śląska Opolskiego.

W naszej szkole zgodnie z  coroczną tradycją odbył się również konkurs kroszonkarski, w którym wzięli udział uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjum. W skład jury, które oceniało prace wykonane przez młodzież wychodzili nauczyciele : p. Jolanta Buczek, p. Iwona Markowska, p. Magdalena Wawrzynek, ks. K. Drzewiecki. Podczas konkursu uczniowie mogli również zapoznać się z tradycją i  historią zdobienia jajek, którą w formie krótkiej pogadanki przygotowała p. Małgorzata Wawrzynek, która od wielu lat wykonuje wielkanocne kroszonki. Pokazała ona również młodzieży swoje prace, wskazując na najważniejsze elementy, jakie powinny znajdować się na kroszonce (odpowiednie wzory, kwiaty, liście i ich rozmieszczenie na jajku). Oprócz tradycyjnych kruszonek, swoje prace zaprezentowała dzieciom p. Czesława Szlązak, która również wykonuje wielkanocne jajka, oklejając je kolorowymi materiałami i bibułkami. Podczas konkursu pokazane zostały również prace twórczyni ludowej p. Grażyny Wiencek – tradycyjne, śląskie kruszonki. Konkurs trwał dwie godziny i przeprowadzony był w dwóch kategoriach wiekowych: szkoła podstawowa, klasy IV- VI – kategoria pierwsza, gimnazjum, klasy I – III – Kategoria druga. Po dokładnym obejrzeniu wszystkich prac jury przyznało następujące nagrody:

Szkoła podstawowa:
I miejsce : Ismena Ptasznik
II miejsce: Roksana Sobczyk
Wyróżnienia : Wiktoria Grabowska, Dominika Cebulak
Gimnazjum:
I miejsce : Natalia Mućka
II miejsce : Aleksandra Myśluk
III miejsce: Patrycja Piechota
Wyróżnienia: Dżesika Nowak, Krystian Fujarczuk
Wszyscy uczestnicy otrzymali nagrody rzeczowe w postaci upominków. Zwycięzcom gratulujemy i zapraszamy wszystkich do udziału w kolejnych konkursach.

nad. ZSS nr 1