Historia Krapkowic

Historia naszego miasta sięga XIII wieku i jest ściśle związana z dziejami dwóch osad, które dzisiaj administracyjnie tworzą jedno miasto - Krapkowice. W średniowieczu po obu stronach rzeki Odry przy ujściu Osobłogi powstały Krapkowice na lewym brzegu i Otmęt na prawym brzegu Odry. Przez stulecia były to odrębne i zdecydowanie odmienne w charakterze miejscowości. Otmęt był starą osadą rybacką. Po raz pierwszy wzmiankowany 1223 roku jako Ocnant - wieś klasztorna należącą do cystersów z Jemielnicy, w 1302 roku występuje jako Othmant. Krapkowice nazwę swoją wywodzą od staropolskiej nazwy osobowej Chrapek, stąd pierwotna nazwa Chrapkowice (1204 r.), później Crapicz, Crapkowitz, Krappitz (1294 r.). Już w średniowieczu zabudowa Krapkowic miała charakter typowo miejski, a bliskość rzeki i zbiegające się zewsząd drogi czyniły z Krapkowic ważny ośrodek handlowy.

Jakkolwiek Krapkowice zostały wzmiankowane po raz pierwszy w 1294 roku, to jednak na podstawie wyników badań archeologicznych można stwierdzić, że już dużo wcześniej żyła na tych terenach zorganizowana społeczność. Zdecydowały o tym dogodne naturalne warunki obronne. Dwie rzeki i mokradła od najdawniejszych czasów broniły dostępu do tego miejsca. W średniowieczu miasto otaczały mury obronne z czterema bramami. W tej epoce istniał już kościół i parafia, o czym wspomina spis dziesięcin z 1330 roku.

W starożytności przebiegał w rejonie Krapkowic szlak bursztynowy łączący Cesarstwo Rzymskie z Morzem Bałtyckim. Tutaj też krzyżowały się szlaki handlowe północ-południe ze Skandynawii na Bałkany i ze wschodu na zachód. Kupcy rzymscy nabywali na naszych terenach skóry i płody rolne. Być może już w czasach rzymskich na tym szlaku, w miejscu najstarszej części Krapkowic, powstała pierwsza osada. Podczas badań archeologicznych natrafiono na pozostałości półziemianki i paleniska z przełomu VI i VII wieku naszej ery. W kilku miejscach na terenie Krapkowic znaleziono ułamki naczyń glinianych z wieków IX - XI, a więc z okresu wczesnego średniowiecza. Te znaleziska potwierdzają ciągłość osadniczą przez okres całego średniowiecza. W tym czasie podstawowym zajęciem tutejszej ludności było rybołówstwo, flisactwo, handel i uprawa ziemi.

Prawa miejskie na prawie magdeburskim Krapkowice otrzymały najprawdopodobniej już w 1275 roku z rąk księcia opolskiego Władysława. Jednak z tego okresu nie zachował się żaden dokument, potwierdzający tę wersję wydarzeń. Za właściwy okres uzyskania praw miejskich uznaje się rok 1294. Z tego roku pochodzi najstarszy zachowany dokument, w którym to Bolesław I, syn Władysława oddał do dyspozycji mieszkańców  "cives de Crapicz" 8 morgów pastwisk miedzy Osobłogą i Odrą, także łowiska ryb w dwóch niedaleko położonych stawach. W zamian za to miasto było zobligowane uiszczać opłaty w wysokości 14 talarów każdego roku w dniu św. Marcina - 11 listopada. Następnym dokumentem potwierdzającym istnienie Krapkowic jest tzw. rejestr ujazdowski z lat 1295-1303, w  którym miasto wymienia się obok innych.

W pobliskim Otmęcie istniał już wtedy zamek. Przypuszcza się, że w XIII wieku zamek w Otmęcie był w posiadaniu zakonu templariuszy. Osada posiadała kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny wzmiankowany w 1223 roku. Od 1316 roku aż do początków XVI wieku Otmęt był siedzibą rodu Strzelów. Był to górnośląski ród, znany i w Polsce jako Strzałowie herbu Kotwicz. W 1514 roku Otmęt nabył Łukasz Buchta z Buchtitz herbu Odrowąż. Buchtowie pochodzili z okolic Strzelina na Dolnym Śląsku. Około 1515 roku nowy właściciel przebudował stary, średniowieczny zamek na renesansową rezydencję szlachecką. Po śmierci Łukasza Buchty w 1532 roku Otmęt odziedziczył najstarszy z jego synów - Joachim mający przydomek "Bilicki". W 1632 roku Judyta von Czettritz, wdowa po ostatnim Jerzym Buchcie sprzedała Otmęt. W czasach późniejszych Otmęt był własnością wielu śląskich rodów - w II połowie XVII wieku przez blisko 50 lat był własnością rodu Larischów, później hr. von Pueckler, von Thun, Martini i in.).

Od początku dziejów miasta zarząd i sądownictwo w Krapkowicach prowadził wójt z 7 ławnikami, wybieranymi spośród mieszkańców. Z biegiem czasu utworzono magistrat -  początkowo radni i burmistrz wybierani byli przez właściciela ziemskiego. Informuje o tym dokument z 1406 roku, z uwiecznionym nań po raz pierwszy herbem miasta - połową złotego orła i połową srebrnego koła na niebieskim tle. W XIV i XV wieku, kiedy to władze w mieście sprawował zasłużony ród mieszczański Temchinów powstał szpital, szkoła, w latach 1401-1425 rozbudowano kościół pw. św. Mikołaja.

Miasto kilkakrotnie zmieniało przynależność polityczną i administracyjną. Od zarania dziejów Krapkowice należały do księstwa opolskiego, w ramach którego od 1327 roku podlegały zwierzchnictwu czeskiemu. Następnie, podobnie jak cały Śląsk znalazły się najpierw w strefie, a potem pod władzą Habsburgów. W  latach 1557-1561 cesarz Ferdynand Habsburg w zamian za udzieloną mu pożyczkę oddał Krapkowice w dzierżawę Joachimowi Buchcie z Otmętu. W 1582 roku kolejny cesarz Rudolf II Habsburg sprzedał miasto wraz ze wszystkimi dobrami  hrabiemu Hansowi Joachimowi von Redern. Około roku 1678 Redernowie na miejscu średniowiecznej budowli wznieśli nową późnorenesansową okazałą rezydencję, zbudowaną na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem.

Za czasów ich panowania rozbudowano Krapkowice do kształtu dzisiejszego układu architektonicznego. W skład miasta wchodziły: teren zamku z własnymi murami obronnymi, centrum w granicach murów obronnych oraz przedmieścia Oracze i Błonie. W tym okresie, po kolejnych pożarach - 16 czerwca 1722 roku miasto i zamek zostały zniszczone przez potężny pożar - zaczęto budować z kamienia. Wzniesiono wówczas zamek, mury obronne, trzy baszty, kościół i kilka budynków. W początkach XVI wieku Redernowie zbudowali drewniany most łączący Krapkowice z Otmętem, który przetrwał do 1741 roku. Rynek obejmował powierzchnię 4 mórg i miał kształt kwadratu. Posiadał drewniany ratusz na środku i drewnianą zabudowę. Centrum miasta otoczone było owalnymi murami obronnymi, które wzniesiono na drewnianej palisadzie. Mieszkańcami Krapkowic byli: rzemieślnicy i handlarze (Rynek), rolnicy (Oracze), rybacy i flisacy (Błonie). W wyniku wojny austriacko-pruskiej Krapkowice w 1742 roku zostały włączone do Prus. Do 1765 roku Krapkowice były własnością rodu von Redernów, a następnie rodu von Haugwitzów do 1945 roku.

Pierwsza połowa XIX wieku to szczególnie dramatyczny okres w dziejach Krapkowic i jego mieszkańców. Miasto wielokrotnie niszczyły pożary. Po jednym z nich, w 1854 roku rozebrano ruiny spalonego ratusza, który już nigdy nie powrócił na krapkowicki rynek. Klęska głodowa jaka nawiedziła Śląsk w 1847 roku, nie ominęła Krapkowic. Dopiero lata 70-te przyniosły pewną poprawę. Po przegranej przez Francję wojnie z Prusami w 1871 roku zaczęła napływać kontrybucja wojenna z Francji przeznaczona na rozwój Prus.

Przełom wieków XIX i XX był dla Krapkowic okresem intensywnego rozwoju. Miasto rozrastało się, przybywali ludzie poszukujący tu pracy. Natychmiast zaczęły powstawać zakłady przemysłowe. W 1887 roku wybudowano po 146 latach most na Odrze, co ułatwiło komunikację z Otmętem i Strzelcami Opolskimi. W 1894 roku wybudowano szpital, który posiadał urządzenia kanalizacyjne, wodociągowe i łaźnie. W 1896 roku zbudowano linię kolejową, łączącą Gogolin z Prudnikiem, która przebiegała przez Krapkowice. Dzięki temu nastąpił rozwój przemysłu. Regulacja biegu Odry i budowa śluzy przyczyniły się do rozwoju transportu rzecznego, co z kolei zwiększyło atrakcyjność tych terenów i spowodowało gwałtowny rozwój handlu.

Na początku XX wieku istniały już: fabryka papieru, wapienniki, dwa tartaki, cegielnia parowa, młyn, a także fabryka papy, kartonu i celulozy. W 1903 roku uruchomiono tu elektrownię, której pełny rozruch nastąpił w latach 1914 - 1917. W latach 1913 - 1915 wybudowano wieżę ciśnień i założono sieć wodociągową. Do końca lat dwudziestych Krapkowice stały się ważnym punktem na mapie rozwoju gospodarczego regionu. Miasto wyraźnie odżyło, a liczba ludności zwiększała się z roku na rok. U progu II wojny światowej Krapkowice liczyły 5600 mieszkańców.

W 1930 roku właściciel Otmętu hrabia von Sponnek sprzedał swoje dobra ziemskie czeskiej  firmie obuwniczej Bata, która wybudowała na terenie Otmętu fabrykę obuwia. Pod koniec 1931 roku  ruszyła pierwsza produkcja damskiego obuwia tekstylnego, tzw. „Atłasek”, zaczęto też produkować obuwie gumowe tzw. ”Welingtony” oraz tenisówki. W tym czasie w zakładzie zatrudnionych było 210 pracowników. W 1931 roku przeniesiono siedzibę firmy „Bata” z Berlina do Otmętu. Równocześnie z budową pierwszej hali produkcyjnej, rozpoczęto budowę pierwszego budynku z przeznaczeniem na hotel robotniczy oraz sześciu budynków mieszkalnych, z których dwa również przeznaczono na hotele robotnicze.

W czasie II wojny światowej Krapkowice nie ucierpiały, dzięki czemu zachowało się w mieście wiele zabytków i przedwojennych obiektów przemysłowych. Od marca 1945 roku Krapkowice wraz z Otmętem są w granicach państwa polskiego, a od 1950 w województwie opolskim.

Obie miejscowości Krapkowice i Otmęt, dzięki przemysłowi i handlowi, a także dobremu połączeniu z okręgami przemysłowymi, drogami kolejowymi i rzecznymi, zaczęły się rozwijać.

1 stycznia 1956 roku, sześć lat po powstaniu województwa opolskiego utworzono powiat krapkowicki (z krańcowych terenów powiatów opolskiego, strzeleckiego i prudnickiego). Na tle innych powiatów wyróżniał się swoim przemysłowym charakterem i wysokim poziomem rolnictwa. Jego powierzchnia wynosiła 431,5 km², na której zamieszkiwało 60 tys. osób. Pod względem gospodarczym był to powiat silnie rozwinięty przemysłowo. Zajmując 4,5 % powierzchni województwa i mając 6 % ogółu mieszkańców powiat krapkowicki dawał 10 % produkcji globalnej województwa. Na wysokim poziomie stało też rolnictwo.

W Krapkowicach, po podniesieniu do rangi miasta powiatowego, nastąpił rozwój przemysłu i budownictwa. Wybudowano trzy osiedla mieszkaniowe: 1000-lecia, XXX-lecia i Sady oraz dwa osiedla domów jednorodzinnych. Rozbudowa zakładów przemysłowych i budowa cementowni "Górażdże" przyczyniły się do dalszego rozwoju miasta. W 1961 roku Otmęt został włączony do Krapkowic.

W 1975 roku, po likwidacji powiatów powstała gmina Krapkowice obejmująca następujące sołectwa: Borek, Dąbrówka Górna, Gwoździce, Kórnica, Nowy Dwór Prudnicki, Pietna, Rogów, Steblów, Ściborowice, Żużela, Żywocice.

W 1997 roku Krapkowice nawiedziła tragiczna w skutkach powódź, ale dziś już nie widać powodziowych zniszczeń. W dziesiątą rocznicę tych dramatycznych wydarzeń nastąpiło oficjalne odsłonięcie i poświęcenie wodowskazu upamiętniającego powódź z lipca 1997 roku. Wodowskaz usytuowano nad Odrą, na placu Eichendorffa w Krapkowicach. Na obelisku widnieje napis: „Niech przyroda będzie naszym nauczycielem. Dla upamiętnienia wielkiej powodzi w lipcu 1997 roku - Mieszkańcy Miasta i Gminy Krapkowice. Lipiec 2007".

1 stycznia 1999  roku, po reformie administracyjnej Krapkowice ponownie stały się stolicą powiatu krapkowickiego i pełnią funkcję centrum administracyjnego, handlowego i kulturalnego tego regionu.